TDK'dan yabancı sözcüklere Türkçe karşılık
Türk Dil Kurumu (TDK), medya çalışanları için ''Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu'' hazırladı. Kılavuzda idealist'in yerine ''ülkücü'', badminton'un yerine ''tüytop'', CD yerine ''yoğun disk'' kullanılması öneriliyor.
Türk Dil Kurumu (TDK), medya çalışanları için "Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu" hazırladı.
Kılavuzda, iletişim araçlarında ve günlük yaşamda sıkça kullanılan yüzlerce yabancı kelimenin Türkçe karşılığı yer alıyor.
TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, bir konferans için geldiği Adana'da, medya çalışanları için bastırılan 50 bin kitapçılığın dağıtımını Anadolu Ajansı Adana Bölge Müdürlüğünde başlattı.
Akalın, her dilde yabancı kökenli sözcükler bulunduğunu, hiçbir dilin saf olmadığını, Türkçenin de başka dillerden söz aldığı gibi onlara sözler verdiğini vurguladı.
Eklemeli bir dil olan Türkçenin diğer dillerin yaşadığı sorunlardan fazlasını yaşadığını belirten Akalın, "Yabancı kökenli sözcüklerin özgün biçimleriyle yazılıp özgün biçimleriyle okunmaları ve Türkçe eklerin de İngilizcedeki özgün söylenişe göre getirilmesi pek çok soruna yol açıyor" dedi.
Akalın, çok fazla yabancı kelime kullanımının zaman içinde o sözlerin Türkçe karşılığının bile unutulmasına yol açtığına dikkati çekerek, "Örneğin, son yıllarda çok sık kullanılan trend sözünün Türkçe'de eğilim, yönelim, yönelme, doğrultu, gelişme yönü, tarz gibi tam 56 karşılığı var" diye konuştu.
Akalın gazetecilerin, kullandıkları Türkçe sözcüklerle topluma örnek olması gerektiğini işaret ederek, "bu düşünceyle hazırladığımız kılavuzda Türkçe karşılığı olmasına karşın medyada en fazla kullanılan yabancı sözcüklere dikkat çekmek istedik. Medya çalışanlarınının duyarlılığı ile hedefimize ulaşacağımızı düşünüyorum" dedi.
Hazırladıkları kılavuzda kısıltma işaretlerine de yer verdiklerini belirten Akalın, şöyle konuştu:
"TDK'nın kuruluşundan bu yana yürüttüğü yabancı kökenli terimlere karşılık bulma çalışmasının sonucunda ortaya konulan 87 bilim dalındaki yaklaşık 190 bin terim TDK'nin http://tdk.org.tr adresindeki Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü'nde yar alıyor.
Gerek bu kılavuzda, gerek sanal ortamdaki ana sözlükte yer alan karşılıkların kullanılarak yaygınlaştırılması bir yandan Türkçe'nin söz varlığının yabancılaştırılmasının önüne geçeceği gibi diğer yandan da Türkçe'nin geliştirilmesi, zenginleştirilmesi çalışmalarına da yardımcı olacak."
Akalın, kılavuzda yer almayan ancak, yazı dilimize girme eğilimindeki yabancı kökenli sözleri, katkitdk.org.tr adresine duyarlı herkesin bildirmesini isteyerek, "Aynı e-posta adresine gönderilecek eleştiriler de çalışmalarımıza ışık tutacak" dedi.
Kılavuzdan örnekler
Bu arada kılavuzda, basketbola "sepet topu", voleybola "uçan top", avansa "öndelik", banknota "kağıt para", asparagasa "uydurma", aspiratöre "emmeç", fabrikaya "üretimevi", zappinge "geçgeç", etiğe "töre bilimi" denilmesi öngörülüyor.
Kılavuza göre, iletişim araçlarında sıkça kullanılan ve Türkçe karşılığı bulunan diğer yabancı sözcüklerden bazıları şöyle:
Afiş "ası", ajanda "andaç", aktivite "etkinlik", aktüel "güncel", amblem "belirtke", ambulans "cankurtaran", amortisman "yıpranma payı", anarşi "kargaşa", arşiv "belgelik", atölye "işlik", türbülans "burgaç", badminton "tüytop", baypas "köprüleme", otizm "içeyöneliklik, ipotek "tutu", fuel oil "yağ yakıt", garanti "güvence", depozito "güvence akçesi", fitness "sağlıklı yaşam", finanse "akçalanmış", first lady "başbayan", CD "yoğun disk", terörist "yıldırıcı", idealist "ülkücü".
Orduevlerinden Türkçe mönü
Genelkurmay Başkanlığı, Türkçe hassasiyetini tüm birimlerine yaymak için yeni bir çalışma başlattı; orduevleri, sosyal ve askerî tesislerde yabancı kelime kullanılmasına son verdi.
Bundan böyle askerî birimlerde 'brunch'a kuşluk, 'fast food'a hızlı yiyecek satış noktası, 'lostra'ya ayakkabı bakım yeri, 'mönü'ye yemek listesi, 'restaurant'a lokanta denilecek.
Genelkurmay Başkanlığı, tüm birimlerinde, öz Türkçe kullanımı için yeni bir çalışma başlattı. Başkanlık, kendisine bağlı tüm orduevi, sosyal ve askerî tesislerde yabancı kelime kullanılmasına son verdi. Tesislerdeki, yabancı kelime yazılı tabelalar kaldırılarak, yabancı kelimelerin Türkçe karşılıklarının bulunduğu yeni tabelalar asıldı. Bundan böyle askerî tesislerde brunch'a kuşluk, fast food'a hızlı yiyecek satış noktası, lostra'ya ayakkabı bakım yeri, mönü'ye yemek listesi, restaurant'a lokanta denilecek.
Türkçe'ye hızla yerleşen yabancı kelime furyasına 'dur' demek üzere Genelkurmay Başkanlığı önemli bir adım attı. Bundan böyle hiçbir askeri tesiste yabancı kelime kullanımını özendirici durumlar oluşturulmayacak. Bu kapsamda ordu mensuplarının oturdukları lojman içerisindeki sosyal tesisler ile yemek, spor, dinlenme gibi ihtiyaçlarını karşıladıkları orduevlerinde İngilizce başta olmak üzere başka dillerden Türkçeye geçen ve kullanımı yaygınlaşan yabancı kelimelerin yazılı olduğu tabelalar kaldırıldı.
Ordu mensupları ve aileleri, bundan böyle hiçbir askerî tesiste 'mönü, fast food, brunch, lostra' gibi yabancı kelimeye rastlamayacak. Tesislerde, bizzat Genelkurmay Başkanlığı uzmanlarının yaptıkları çalışmalar sonucunda yabancı kelimelere buldukları Türkçe karşılıklar kullanılacak.
Genelkurmay Başkanlığı'nın Türkçeye gösterdiği hassasiyetten en çok memnun olan kişi ise Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Şükrü Halûk Akalın oldu. Uygulamanın yaygınlaşmasını istediklerini belirten Akalın, Genelkurmay'ın yeni çalışmasının tüm kurum ve kuruluşlara, belediyelere, işyeri sahiplerine örnek olması gerektiğini vurguladı. TDK Başkanı, özellikle son yıllarda İngilizceden bir akın halinde Türkçeye kelime geçtiğine dikkat çekerek, şunları söyledi: "Yabancı kelimeler yerine, Türkçe karşılıkların yaygınlaştırılarak kullanılması, TDK'nın en başta gelen dileğidir. Böylece dilimiz bir yandan yabancılaşmadığı gibi diğer yandan da dilimizin söz varlığı gelişmekte ve zenginleşmektedir." Askerî tesislerde kullanılan eski ve yeni kelimelerden bazıları şöyle: Brunch (Kuşluk), Lostra (Ayakkabı bakım yeri), Fast food (Hızlı yiyecek satış noktası), Mönü (Yemek listesi), Restaurant (Lokanta).
Türkçe tabela zorunlu
Balıkesir'in Ayvalık ilçesinde oy birliğiyle bu karara imza attı.
Küçükköy Belediye Başkanı MHP'li Nedim Özdemir tarafından gündeme getirilen teklif, Belediye Meclisi tarafından da oy birliği ile kabul edildi.
Küçükköy Belediye Meclisi eylül ayı ilk toplantısını Belediye Başkanı Nedim Özdemir başkanlığında yaptı. Belediye Meclisi'nin geçen ağustos ayındaki toplantısında gündeme getirilen ‘İşyerleri tabelalarında Türkçe tabela kullanılması’ teklifi görüşüldü. Teklif, MHP'li 6, CHP'li 2 ve AKP'li 1 belediye meclis üyesinin oybirliğiyle kabul edildi.
Belediye Başkanı Özdemir, yaptırdığı kamuoyu araştırmasında halkın yüzde 89'unun işyeri tabelalarının Türkçe olmasını onayladığını belirterek, şunları söyledi:
“Amacımız yabancı özentiliğini ortadan kaldırmak ve özümüze dönmek. Beldemizde görüntü kirliliğine neden olan Türkçe'yi bozan, yozlaştıran, yabancı özentisi reklam tabelalarından kurtaracağız. Bunu yaparken kimseni canını yakarak, üzerine gitmeyeceğiz. Öncelikle uygulamayı yeni tabela almak isteyenlerden başlatacağız. Uluslararası markalar, bu zorunluluğun kapsamı dışında tutulacak. Eskileri de zaman içinde tescilli olmayanları düzeltme yoluna gideceğiz. Böylelikle, kültür ve dil erozyonunu önlemiş olacak.
|
